جهان بیمه

صنعت بیمه در ایران تاکنون کوشیده تا زمینه امنیت زندگی فراسوی بودن فرد، خانواده و نهایتاً جامعه سبز و با طراوت باشد و همچنین چشم انداز آینده دلگرم و امیدوارکننده رخ بنمایاند. اما نباید فراموش کرد که بیمه علاوه بر امنیت بخشی می خواهد دریچه های حمایت را برای روزگاران ناسازگاری ها، از کارافتادگی ها، بی سرپرستی ها، آسیب دیدگان برآمده از رخدادهای طبیعی و غیرطبیعی، تامین امکانات اولیه زندگی نیازمندان، اشتغال و... و... بگشاید- و می گشاید-. سویه دیگری نیز از فلسفه و اهداف صنعت بیمه در کشورمان را می توان این گونه تعریف کرد که چرخ دنده های اقتصاد و داد و ستد و مال التجاره مردمی در بستر ایمنی گردش داشته باشد. حال چقدر این کلیات اهداف بیمه ای تحقق یافته و می یابد و به سرمنزل مقصود رسیده و خواهد رسید و همچنین تاثیرات مفید و ضروری این سیستم برای بیمه گذاران و کشور و جامعه را تا حد امکان از زبان قشرهای گوناگون مردم می خوانیم.

جدای از این اصول قانونی به دو نکته باید توجه کرد. فرهنگ سازی و ارتقاء بیشتر آگاهی به شکل ارائه توضیحات فنی به زبان ساده برای مردم، و تبلیغات معتبر رسمی در جهت اعتلای هرچه بیشتر و بهتر فواید بیمه. پدیده بیمه که امروزه نیز عنوان صنعت را پیشوند خود دارد به باور برخی از کارشناسان و اقتصاددانان پیشینه ای دیرینه در زندگی انسان دارد. فلسفه و هدف پایه گذاری بیمه با سابقه حدود چهار قرن مأخذ فراگیر شده در بخش های مختلف جوامع انسانی، اقتصادی- تجاری حفظ حقوق مالی و جانی مردمان در رهگذر زندگی و جبران زیان وارده در قبال حوادث بوده است.
این نگرش به مرور زمان، امروزه در تشکل های رسمی و معتبر و در قالب شرکت، سازمان و بنگاه و براساس شروط مدون و نظامند منعقده مابین یک تشکل (بیمه کننده) و شخص (بیمه گذار) در متن زندگانی انسان ها و جوامع، جایگاه با اهمیت و حیاتی یافته است. بر این مبنا، وظیفه شرکت های بیمه کننده حفظ حقوق بیمه گذاران در زمینه های سلامت و یا اموال بر طبق پیمان نامه فی مابین است. همانگونه که اشاره شد، در صورت هر نوع وقوع خسارت که احتمال و ممکن می نمایاند و مستند بر عقد قرارداد باشد. بیمه کننده موظف به جبران زیان جانی و یا مالی بیمه گذار است.

لزوم فرهنگ سازی و تفهیم ضوابط امروزه بیمه در کشورها نقشی در تحکیم ساماندهی و فرآیندهای زندگی افراد دارد. بدیهی است آگاه سازی، توسعه فرهنگ باوری و تحلیل و تفهیم مقررات و شروط جامع بیمه در تمامی مباحث مربوط به نوع و موضوع قرارداد در چرخه های انسانی- اقتصادی و تجاری موجب ثبات امنیت در پروسه زندگی: دادو ستدها و ایجاد موقعیت های جذب و تشویق مخاطبان بیشتر در هر طیف جامعه می شود. شناخت مطلوب و آگاهی از مهندسی صنعت بیمه، سبب ایمنی و آسودگی خاطر در زمان حال و آینده می شود. البته عمل به تعهد و نگاهی عادلانه و تامین غرامت، به نوعی احیای ادامه کار و سلامت و... بیمه گذار خواهد شد. لازمه حصول این موارد تبیین و تفهیم ماهیت و کیفیت و اطلاع رسانی جامع مخاطبان و بیمه گذاران است. در این شرایط فرد و افراد با اطمینان خاطر بیشتر به تصمیم گیری و گزینش نوع بیمه می پردازد. تاکید بر فرهنگ سازی و آگاهی مردمان به لحاظ آن است که چندان سررشته چگونگی انجام عملیات و محاسبات فنی صنعت بیمه در ریخت و ریز زندگی متعارف و معمولی نزد خیلی ها، شفاف و قاطعانه نیست و صرفاً دقایقی نکاتی هنگام انعقاد قرارداد برای شان توضیح داده می شود. لذا اطلاع رسانی و تشریح مقررات قانون بیمه که طبعاً تابع تغییرات ساز و بافت های اقتصادی، اجتماعی و... خواهد بود، موجب ارتقای دانش مخاطبان می شود و جایی برای گلایه یا احتمالا تردید در تضعیف حقوق حقه شان، باقی نخواهد ماند. پشیمانم که بیمه نیستم کارفرمای یک کارگاه کوچک تولید کفش، است.
چهار نفر کارگرش تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی هستند اما خودش بیمه نیست. سی سال در کارگاه شاگردی و استادی کرده الان در شصت سالگی از اینکه خود را بیمه نکرده است، ابراز پشیمانی می کند. «محمدتقی قریب» می گوید از نسل خانوادگی «دکتر قریب» معروف است. آرام صحبت می کند. پنداری در هاله ای که معلوم نیست ازخستگی سی ساله کار و یا تاثیر چند بار عمل جراحی در بدنش که یکی عمل باز قلب بوده است، پیام می دهد. او بیمه بودن را خوب و مفید به حال بیمه شونده می داند و می گوید: چهار نفر کارگران کارگاهش که به اجاره سپرده است را بیمه تامین اجتماعی کرده ولی خودش پس از ۳۰ سال کار و به عنوان کارفرما بیمه نیست. - «اشتباه کردم که خودم را بیمه نکرده ام.» همسرش کارمند بازنشسته و تحت پوشش بیمه است.

او می گوید: «مقداری از هزینه های درمانی اش از طریق بیمه همسرش تامین می کرده است اما بیش از دو میلیون تومان بابت هزینه عمل قلب خود در سال ها پیش را شخصاً و نقد پرداخت کرده است.» یکبار به فکر می افتد و می رود سازمان بیمه و برای مدت شش ماه خود را بیمه می کند. بعد می پرسد اگر ۱۵-۱۰ سال حق بیمه بپردازد، بعد می تواند از مزایای بازنشستگی و مستمری برخوردار شود؟ جواب داده بودند: نمی شود چون خانمتان از بیمه بازنشستگی استفاده می کند.» در حالی که بر طبق قانون، چنانچه یک کارگر ولو برای مدت کمی در محلی مشغول کار می شود کارفر می باید او را برای همان مدت بیمه کرده باشد، اما برخی از کارفرمایان خصوصاً ساختمانی، کارگران را به لحاظ انجام کار مقطعی شان، بیمه نمی کنند. این غفلت و یا بی توجهی آنگاه مشکل ساز می شود که کارگر حین انجام کار دچار حادثه ای شده باشد. بیمه؛ چتر سبز آرامش بر زندگی یک سازنده و نصاب اسکلت فلزی ساختمانی، می گوید بیمه کارگران در کارگاه و در حین ساختمان سازی موجب امنیت اقتصادی و پشتکار آنان و راحتی خیال کارفرما می شود. کارگر بیمه باشد طبعاً با پشتکار و دلگرمی بیشتر کار خود را انجام می دهد. بیمه این مزیت را نیز دارد چنانچه خدای ناکرده برای کارگری اتفاقی ناراحت کننده رخ دهد و در بستر بیماری بیفتد، خانواده اش نیز نگران و درمانده گذران و هزینه زندگی نمی شود. در چنان شرایطی، کارفرما هم دچار نگرانی و دغدغه قانونی نخواهد شد.
پس، بیمه هم به نفع کارگر و هم به سود کارفرما است. متاسفانه برخی کارگران باتوجه به شرایط کاری اقتصادی کشور روی به کارهای مقطعی می برند که اغلب توجه به بیمه شدن خود نمی کنند. در این وضع، کارفرمایانی هم مثلا برای آن که وجهی بابت تامین بیمه چند کارگر خود نپردازند، حق قانونی شان را از بهره مندی بیمه، نادیده می گیرند. سایه روشن های بیمه وی سپس به موردی متضاد درباره عدم تحقق حمایت بیمه کننده اشاره می کند: حدود ۹-۸سال پیش یک کارگر غیرایرانی که تحت پوشش بیمه- حوادث- بود در جریان کار در یک ساختمان دچار حادثه ای می شود. یک گروه کارشناس علت وقوع حادثه و صدمات وارده به کارگر مذکور را بررسی می کنند.

حمایت های مردمی و دولتی از صنعت بیمه، پشتوانه ای مناسب برای توسعه اقتصادی کشور است و تقویت اقتصادی، گسترش دامنه اشتغال و در نتیجه پویایی، شادابی و امیدواری فزونتر در لایه های جامعه می گستراند. از آنجا که دولت ها مسئولیت اولیه و راهبردی کلان بیمه را رهبری و رصد کرده و می کنند اعتقاد به این موضوع طبعاً در چگونگی کارکرد، اقدامات و تقویت بنیه های سیستم بیمه ای نقش شایان و قابل توجهی را در بخش صنعت بیمه ایفا می کند. توسعه صنعت بیمه و افزایش بیمه گذار از طریق برنامه ریزی های دولت و مصوبات مجلس طی چند سال گذشته غیرقابل انکار است. اما هنوز بسیاری از قشرها و لایه های جامعه از مزایای بیمه محروم هستند. در این ارتباط، گفته های بیمه شدگان حاکی از مهم خواندن بیمه و بیمه شدن ها است اما درباره از زمینه ها نیز معترفند وسعشان نمی رسد بعضی داروها که مشمول بیمه نیستند را تأمین کنند چون قیمت بالا دارند و این می تواند مشکل ساز در روند درمان شود. رئیس کانون شورای اسلامی کار کشور، پیرامون موقعیت بیمه در کشور، معتقد است کشورهای مسلمان نشین پیشتر از غربیان، از محل منابع عمومی به این امر پرداخته اند. در ایران اوایل دهه ۱۳۳۰ چارچوب مشخص تر درباره تشکیل بیمه معین می شود و هر قدر عرصه اقتصادی کشور به سمت صنعتی تر شدن می رود، پویایی نظام بیمه ای بارورتر می شود. صنعت بیمه در کشورمان شامل دو بخش دولتی و خصوصی است اما عمده امور بیمه ای توسط بخش دولتی توزیع می شود. البته بخش های خصوصی در زمینه بیمه اموال فعال تر هستند. بعضاً بیمه مکمل اشخاص را خدمات دهی می کنند. بیشتر مردم بیمه گذار چه در بخش کارمندی و کارگری و چه افراد متفرقه به عنوان بیمه گذار «خوداختیاری» تحت پوشش بیمه های دولتی هستند. برخی از بیمه شدگان همواره از میزان خدمات و تسهیلات ارائه شده گلایه داشته و دارند. عدم شمول پاره ای از نیازهای درمانی متعارف و تقریباً عمومی در تعهدات بیمه گران- سیستم دولتی-، خروج بعضی ازاقلام دارویی از چرخه تحت پوشش درمانی، نوبت های مدت دار برای بستری و درمان بیماران مبتلا به امراض بعضاً سخت مثلاً جراحی قلب و ... معمولاً سبب ایجاد مشکلات در برابر اهداف دولتی سازمان های مربوطه در زمینه تامین امنیت و آرامش و رضایتمندی مشتریان (بیمه شدگان) می شود. البته گفتنی است که بخش تامین اجتماعی و براساس آئینامه جدید سازمان دارای یک شخصیت حقوقی و استقلال مالی- اداری شده است. اعضای شورا، هیئت مدیره، مدیرعامل و نظارت سازمان براساس ماده ۶ قانون مربوطه، عبارتند از: رئیس جمهور به عنوان رئیس شورا، وزرای رفاه و تامین اجتماعی، بهداشت، درمان و آموش پزشکی، کار و امور اجتماعی و صنایع و معادن و معاونان توسعه مدیریت و سرمایه انسانی- رئیس جمهور، برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور و معاون حقوقی و امور مجلس شورای اسلامی رئیس جمهور. بیمه یک صرفه جویی اقتصادی است ۶ ماه پیش از حادثه آتش سوزی، تنها کالای مواد شیمیایی فروشگاهش را بیمه کرده بود و حالا در مغازه کنونی خود که در محل دیگر و جدیدی است هم کالاهای شیمیایی و هم لوازم ساختمان فروشگاه خود را بیمه کرده است.