جهان بیمه

مقدمه:

در دنیای گوناگون و پیچیده امروزی با گسترش تعاملات و مبادلات مابین اشخاص مختلف اعم از حقیقی یا حقوقی ، داخلی یا بین­ المللی و ... با توجه به نیازهای بسیار گسترده ایشان در حوزه­ های مربوطه، تقاضا جهت تغییر ساختارها بسیار محسوس است و علی­ الخصوص نیازمندی اشخاص به نرم افزارها و یا سخت افزارهای مناسب در حوزه­ های اقتصادی بسیار مورد توجه است .

از جمله مباحث حائز اهمیت ،بحث تأمین امنیت و یا به عبارتی خاطر جمع بودن فعالان اقتصادی از نحوه­ ی عملکرد خویش است که این موضوع بصورت بارز و مفهوم اعم در بحث بیمه بروز و ظهور پیدا می­کند .

آنجائی که فعالان اقتصادی و یا سرمایه­ گذاری به جهت تأمین امنیت سرمایه خویش و یا کاهش اثرات ناشی از خطرات بالقوه به دنبال راهکار مناسب می­گردند ، شرکت­های بیمه می­تواند بسیار راهگشا باشند.

بدواً دولتها به نقش بیمه در تأمین امنیت و با رشد سرمایه­ گذاری و رونق اقتصادی واقف و به مرور زمان با توجه به دیدگاه­ها و سیاستهای حاکم برنظامهای اقتصادی خویش در توسعه و بسط نهادهای بیمه ­ای کوشش داشته و دارند .

شرکتهای بیمه­ای می­توانند با ایفای نقش خویش در هر سیستم اقتصادی به رشد و اعتلای آن کمک شایان توجهی نمایند و یا حتی باعث سقوط و تضرر نیز گردند.

بنابراین نمی­توان امروزه نقش بیمه را در دنیای اقتصاد نادیده گرفت.

همچنین هر زمانی که موضوع بیمه و یا مفهوم آن مطرح می­شود عبارت ریسک، حق بیمه، خسارت، جبران خسارت، بیمه گر ، بیمه گذار ، حق بیمه و ... جزء اولین واژگانی است که به اذهان خطور می­نماید .

و صد البته هر کدام از این واژه­ها در جایگاه خویش دارای مفاهیم بسیاری است که بعضاً با آنچه در ذهن عوام می­گذرد متفاوت و یا حتی متضاد است.

اشراف به مفاهیم، علی­ الخصوص از ابعاد حقوقی و یا نقش کارکردی هر واژه در جایگاه خویش جزء ضروریاتی است که همگان و علی­الخصوص فعالان اقتصادی و حوزه کسب و کارو یا مرتبطین با بیمه می­بایست بداند.

در این مقاله سعی بر آن است که مفهوم ریسک Risk از مناظر مختلف مورد بررسی اجمالی قرار و در کنار آن نقش و جایگاه بیمه مورد تحلیل قرار گیرد.

تعریف بیمه:

برابر قانون و به معنای اعم بیمه عقدی است که بموجب آن یک طرف تعهد می­کند در ازای پرداخت وجه یا وجوهی از طرف دیگر در صورت بروز حادثه ، خسارت وارده بر او را جبران نموده و یا وجهی بپردازد .

تعریف ریسک (Risk) :

ریسک یک واژه فرانسوی است وفرهنگستان زبان فارسی در راستای حمایت وصیانت از زبان و گفتار فارسی اقدام به واژه گزینی و تعیین معادل برای عبارات و لغات و یا مفاهیم و اسامی لاتین می­نماید و برای کلمه Risk مفهوم عام خطر را انتخاب نموده است.

تعریف دیگر از ریسک :

ریسک ناشی از احتمال وقوع بیش از یک نتیجه و عدم مشخص بودن نتیجه نهایی است.

ریسک را می توان تغییرپذیری یا بی­ثباتی نتایج غیر منتظره تعریف نمود . ریسک را معمولاً از طریق اندازه گیری انحراف معیار نتایج تاریخی محاسبه می­نمایند ، اگر چه تمام کسب و کارها با ریسک همراه هستند، ولی بنظر می­رسد در بیمه ریسک معنای خاصی دارد و همچنین مفهوم واژه Risk در موضوع بیمه با واژه خطر گاهی تفاوت اساسی خواهد داشت .

مفهوم ریسک در بیمه:

تلاش برای یافتن راهکارهائی به منظور کاهش و یا جلوگیری از خطر و خسارت ناشی از حوادث از جمله موضوعات بسیار دغدغه آمیز انسان در طول تاریخ بوده است . این امر در دنیای پیچیده امروزی بسیار با اهمیت­تر جلوه می­نماید. و بیمه یکی از کارآمد­ترین صنایع و یا روشهائی است که می­تواند در کاهش آثار زیانبار خطر به آنان کمک می­نماید. بنابراین می­توان گفت : خطر Risk دلیل وجود بیمه است .

و چنانچه در جامعه­ای خطری وجود نداشته باشد نگرانی و ترس از وقوع آن نیز بی­مورد است!!

حرفه بیمه و یا صنعت بیمه با پذیرش خطر و آثار احتمالی از وقوع آن با رعایت ملاحظات و بر مبنای علم ریاضی و آمار و همچنین دانش احتملات استوار است.

گفته می­شود بیمه و خطر لازم و ملزوم یکدیگرند و با بودن خطر ، بیمه معنا پیدا می­کند.

تعریف چند واژه و توضیح چند مفهوم:

خطرPeril: عبارت است از احتمال به وقوع پیوستن واقعه ای که می تواند موجب خسارت شود. در صنعت بیمه خطر به حادثه ای گفته می شود که اتفاقی و غیر منتظره بوده و به اراده طرفین بستگی نداشته باشد.

(لکن در عمل به نوعی بین طرفین بیمه وقوع پیش بینی شده است)

مخاطره Hazard : عبارت است از عواملی که حادثه تلقی نمی شوند اما زمینه احتمال وقوع حوادث و بروز خسارت را آماده می کنند و یا شرایطی هستند که دارای پتانسیل صدمه رساندن می باشند.

ریسک Risk: هر نوع فعالیتی با یک یا چند مخاطره مواجه پیدا می کند که موجب می شود نتیجه مورد انتظار به دست نیامده ، بنابراین هر عاملی که بتواند راه حصول نتیجه مورد نظر را سد کند ریسک نامیده می شود

به بیان دیگر ، ریسک عبارت است از عدم اطمینان از پیامدهای حادثه ای که ممکن است احتمال وقوع داشته باشد.

بنابراین آنچه تحت پوشش بیمه در حوزه های مختلف قرار می گیرد عبارت است از ریسک یا مجموعه خطر به اضافه مخاطرات (که می­تواند احتمال و زمینه بروز حادثه را فراهم نماید ) به عنوان مثال بیمه نامه اتومبیل خسارات ناشی از حادثه تصادفی که تحت شرایط عادی اتفاق افتاده باشد قابل جبران است ، چنانچه عواملی مانند سرعت موجب بروز تصادف گردد در خسارات حاصله از نظر بیمه گر قابل تامین است.

معنا و مفهوم ریسک از نظر بیمه گران:

خطر به معنای حادثه:

که بد و نامطلوب بوده و در صورت وقوع ، زیان مالی و جانی وارد می سازد. مثل خطر آتش سوزی ، خطر فوت و ...

خطر به معنای موضوع بیمه :

گاهی بیمه گران آنچه را که بیمه می کنند خطر می نامند مثل آنکه می گویند در بیمه آتش سوزی ساختمان مسکونی ریسک خوبی است یا آنکه کارخانه تولید مواد شیمیایی ریسک بدی است.

خطر به معنای تحقق امری در زمان معین:

که ممکن است یک واقعه مطلوب و خوشایند باشد مثل آنکه در بیمه عمر به شرط حیات بیمه گر متعهد می گردد در پایان مدت و بشرط حیات بیمه شده مبلغ مورد تعهد را پرداخت نماید که این خطر را می توان ریسک مطلوب و خوشایند نامید.

تقسیم بندی خطر:

خطر یا ریسک خالص یا ایستا PURE RISK : خطراتی هستند که نتیجه آن فقط دو حالت زیان و عدم زیان می باشد مثل آنکه در آتش سوزی ساختمان، یا ساختمان دچار حریق شده و آسیب می بیند و وضعیت مالک آن بدتر از سابق می گردد و یا آن که در اثر عدم وقوع آتش سوزی تغییری در وضعیت مالک بوجود نمی آید. خطر های خالص جزء ریسک های بیمه پذیر می باشند.

ریسک سوداگرانه یا پویا Dynamic Risk : در این ریسک شخص انتظار سود از عملیات خود را دارد در این ریسک 3 حالت سود و عدم سود و زیان ناشی از عملیات فروش متصور می باشد مثل امور بازرگانی که فرد کالایی را می خردو امیدوار است آن را با سود بفروشد این خطر ، ریسک مطلوب بیمه ای نمی باشد.

ریسک خاص Particular Risk : خطر هایی هستند که در صورت وقوع بر روی فرد یا گروه کوچکی از مردم تأثیر می گذارد. ریسک های خاص خطراتی هستند که جبران خسارت آنها می تواند در توان صنعت بیمه قرار گیرد مثل اکثر خطراتی که تحت پوشش بیمه قرار می گیرد.

ریسک عام Fundamental Risk : که در صورت تحقق ، اثر نامطلوب بر روی گروه کثیری از مردم می گذارد مثل ریسک جنگ و زلزله این خطر جزء ریسک های مطلوب بیمه ای نیست.

یک تقسیم بندی دیگر از ریسک :

- ریسک سیستماتیک : در این تقسیم ریسک سیستماتیک با کل بازار و اقتصاد در ارتباط است،این ریسک قابل تنوع سازی نیست مثل رکود اقتصادی ،تحریم و...

- ریسک غیر سیستماتیک : مربوط به یک دارایی خاص یا موضوعات خاص است که می­توان از طریق متنوع سازی یا انتقال یا اشتراک کاهش داد.

نوعی دیگر از تقسیم بندی ریسک:

- ریسک­های فاجعه آمیز : ریسک­های که بندرت اتفاق می­افتد ولی در صورت وقوع خسارت­های بالائی به همراه دارند مانند سیل و زلزله

- ریسک­های زنجیره ای : این نوع از ریسک­ها از تجمع ریسک­های کوچک به وجود می­آید و در صورت وقوع حادثه برای یکی از ریسک­ها دامنه خسارت سریعاً به سایر ریسک­ها نیز منتقل می­شود مانند آتش سوزی در بازار

- وجود پتانسیل بالای حادثه پذیری : در برخی موارد مانند صنعت پتروشیمی به علت تجمع جریان­های گرمایشی ، حرارتی تبخیری و شیمایی و تولید مواد با قابلیت اشتعال بالا و ... بالقوه احتمال وقوع خسارت بالا است.

- ریسک­های نادر : ریسک­هائی که ارزیابی آنان با روش قانون اعداد بزرگ امکانپذیر نمی­باشد ، بیمه گران از قانون اعداد بزرگ برای پیش بینی خسارت در پذیرش ریسک­هائی با تعداد زیاد و تقریباً همگن (مانند بیمه ­های خودرو) استفاده می­کنند. اما برای پذیرش ریسک واحدهای بزرگ صنعتی نظیر خودروسازان و پالایشگاهها که در سراسر کره زمین هستند ، استفاده از این قانون امکانپذیر نیست در این موارد غالباً از روش­های تحلیلی و آنالیز ریسک استفاده می­شود که به علت فقدان اطلاعات و ناشناخته بودن ممکن است ریسک به درستی شناسائی نشده و شرکت بیمه با ریسک بزرگی مواجه گردد.

- ریسک­های بلند مدت : پتانسیل خطرپذیری ریسک با دوره زمانی پوشش ریسک رابطه مستقیم دارد به طوری که هر چقدر دوره زمانی پوشش ریسک طولانی­تر باشد به جهت غیر قابل پیش­بینی بودن عوامل تأثیرگذار در بلند مدت،ریسک از دامنه خطر بالاتری برخوردار است مانند ریسک­های بیمه عمر

ویژگی خطر Risk :

مسلم نبودن وقوع آن: واقعه ای خطر نامیده می شود که وقوع آن مسلم نباشد زیرا در این صورت از نظر بیمه خطر به حساب نمی آید و قابل بیمه کردن نیست.

غیرممکن نیز نباشد: زیرا در آن صورت نیز خطر به حساب نمی آید و یا آنقدر احتمال وقوع آن کم باشد که در حکم امری غیر قابل وقوع تلقی گردد مثل خطر سقوط سنگ های آسمانی.

محتمل الوقوع بودن: به منزله تحقق امری در زمان معین خطر باید احتمال وقوع داشته باشد لکن این احتمال وقوع ممکن است مربوط به زمان معین باشد که مشخص برای ما نمی باشد مثل آنکه خطر فوت برای انسان امری مسلم محسوب می­گردد ولی چون زمان آن نامعلوم است بنابراین از نظر بیمه­گر امری نامسلم به حساب آمده و قابلیت بیمه کردن پیدا می کند.

غیر ارادی بودن: بیمه گر خطری را تحت پوشش قرار می دهد که اراده شخص بیمه شده ، ذینفع و یا بیمه گذار در وقوع آن تأثیر نداشته باشد.

زیان مادی: خطر در بیمه باید امری باشد که خسارت مادی ایجاد کند به عبارت دیگر جبران خسارت باید از طریق پرداخت وجه یا پول توسط بیمه گر میسر باشد. مثلاً اگر حادثه فقط ایجاد ترس و وحشت کند خطر محسوب نمی شود.

البته مباحثی در خصوص خطرات معنوی مطرح است که در نهایت با جبران مادی ختم خواهد شد.

کیفیت وقوع خطر :

عوامل پیدایش عبارت است از :

الف- عامل طبیعی که به آن بلایا و یا حوادث طیبعی نیز گفته می شود مثل خطرات سیل ، زلزله ، طوفان و ...

ب- عامل انسانی که در آن انسان عامل اصلی پدید آمدن حادثه می باشد مثل آنکه حوادث رانندگی اکثراً بر اثر دخالت انسانی بوجود می آید.

ج-عامل درون زا که عامل ذاتی در بروز حادثه دخیل می باشد مثل آنکه در پدیده خودسوزی ماهیت جسم به اضافه شرایط خاص محیطی موجب بوجود آمدن حادثه می گردد.

تشدید خطر:

در اکثر موارد خطر حالت عادی خود را دارد ( مثل آنکه یک منزل مسکونی به طور عادی در معرض خطر آتش سوزی هست ) گاهی اوقات عواملی موجب می شود که احتمال وقوع خطر افزایش یابد که این عوامل عبارت است از :

1- فعالیت انسانی : سهل انگاری و خطرات ناشی از فعالیت های روزانه انسانی بزرگترین عامل ایجاد خطر می باشد. مثل آنکه فعالیت های انسانی در گردشگاههای جنگلی عامل بوجود آوردن آتش سوزی در این اماکن می باشد.

2- عامل داخلی : این عامل به سازه و شرایط داخلی واحد مورد بحث برمی گردد مثل آنکه ساختمانی که سازه اصلی آن چوب و مصالح خطرناک می باشد و یا کارخانه تولید مواد شیمیایی بیشتر در معرض خطر می باشند.

3- عامل خارجی: این عامل به یک امر خارج از بیمه برمی گردد مثل آنکه یک واحد مسکونی که در مجاورت یک مکان پرخطر مثل پمپ بنزین قرار دارد بیشتر از سایر منازل در معرض خطر است.

تغییر خطر: موقعی اتفاق می افتد که بیمه گذار پس از مدتی از شروع بیمه کاربرد مورد بیمه را تغییر دهد و یا دخل و تصرف در آن به عمل آورد که منجر به تشدید خطر شود در اینگونه موارد حسب ماده 16 قانون بیمه باید بی درنگ پس از تغییر خطر بیمه گر را مطلع سازد.

مدیریت ریسک در بیمه :

مدیریت ریسک فرآیندی است که هدف از آن کاهش امکان آثار زیان بار یک فعالیت از طریق اقدام آگاهانه برای پیش بینی حوادث ناخواسته و برنامه­ریزی برای اجتناب از آن می­باشد . در واقع با آینده نگری و اتخاذ تدابیر لازم فرصت به مدیران بیمه­ای می­دهد تا با مدیریت صحیح ریسک را سامان دهند.

و در واقع با دو سوال چه خواهد شد ؟ و چه باید کرد؟ به دنبال پاسخ و راهکار مناسب می­باشند.

این نوع مدیریت در اقتصادهای توسعه یافته و صنایع بیمه­ای پیشرو بسیار مورد توجه قرار گرفته است.

این امر در اقتصاد دولتی ایران با چالشهای فراوانی روبروست زیرا اساساً مدیران دولتی با توجه به اتکاء به منابع دولتی (نفت) زیاد به دنبال تغییرات اینچنینی نیستند. و اساساً ساختارهای اقتصادی و قوانین متعدد و مترتب بر آن نیز چنین اجازه­ای را نمی­دهد . هر چند اخیراً اقداماتی صورت گرفته ولی خیلی ابتدائی است.

روش مقابله با خطر یا روش های اداره کردن یا مدیریت ریسک :

مدیریت ریسک شامل روش های زیر است:

1. روش­های کاهش خسارت و یا به حداقل رساندن شدت خسارت که در زمان قبل و یا زمان وقوع حادثه به منظور کم کردن میزان ضایعات به اجرا گذاشته می شود. مثل اطفاء حریق با آب و دیگر مواد و تجهیزات.

2. روش های نجات که مجموعه عملیاتی هستند که بعد از وقوع حادثه باهدف نجات دادن اشخاص ،اموال و وسایل انجام می گیرد. مثلاً در عملیات اطفاء حریق امکان دارد بعضی کالاهای سالم نیز آبدیده گردد که بایستی بلافاصله بعد از خاموش نمودن حریق نسبت به نجات آنها به منظور کاهش میزان خسارت اقدام شود اقدامات زیر کوشش در جهت کاهش میزان خسارت می باشد.

- بیرون کشیدن کشتی غرق شده در قعر آب و بازسازی ویا فروش آن.

- ریکاوری و فروش بازیافتی ها توسط بیمه گران

- ارائه کمک های اولیه برای کارکنان آسیب دیده

خنثی سازی ریسک Neutralization :

در این روش فرد و یا سازمان در معرض خطر با تنوع بخشیدن به ریسک ها و انجام معاملات دیگر سعی در جبران زیان های ناشی از ریسک می کند. فرض کنید واحد صنعتی برای تولید فراورده های نفتی نیاز به نفت خام دارد . با توجه به وضع بازار نفت ،کارخانه نگران ریسک افزایش قیمت نفت خام در 3 ماهه آینده می باشد. ذخیره سازی ماههای آینده نیز خطر کاهش قیمت نفت و خریدروزانه ، ریسک افزایش نرخ و ورشکستگی سازمان را در پیش دارد . راه سومی نیز وجود دارد که آن تنوع بخشیدن به ریسک و انجام معاملات همزمان سودآور نظیر بورس بازی می باشد.

عناصر اصلی ریسک :

1- محتوا

2- فعالیت

3- شرایط

4- پیامدها

- محتوا : یعنی زمینه ، وضعیت یا محیطی که ریسک در آن منظور شده و مشخص کننده فعالیت ها و شرایط مرتبط باآن وضعیت است به عبارت دیگر ، محتوای واقعی از تمامی پیامدهای سنجیده شده را فراهم می سازد.

- عنصر فعالیت: یعنی عمل یا اتفاقی که باعث ریسک می شود. فعالیت ، عنصر فعال ریسک است و می بایست به یک یا چندین شرط ویژه برای ظهور ریسک ترکیب شود.

تمامی اشکال ریسک با یک فعالیت به وجود می آیند و بدون فعالیت امکان ریسک وجود ندارد 0

- شرایط: تشکیل دهنده عنصر منفعل رسیک است این شرایط تعیین کننده وضعیت جاری با یک مجموعه از اوضاع و احوال است که می تواند به ریسک منجر شود . شرایط وقتی با یک فعالیت آغازگر خاص ترکیب می شود، می تواند یک مجموعه از پیامدها یا خروجی ها را تولید کند .

- پیامدها: به عنوان آخرین عنصر ریسک ، نتایج یا اثرات بالقوه در ترکیب با یک شرط یا شرایط خاص است.

استراتژیهای مدیریت ریسک در بیمه :

- انتقال مطلوب

- اجتناب نامطلوب

- کاهش مطلوب

- پذیرش مطلوب

چرخه ریسک:

توزیع ریسک (تقسیم ریسک- انتقال ریسک) :

معمولاً شرکت بیمه­ گر به جهت کاهش اثرات ناشی از پذیرش ریسک و یا به عبارتی افزایش نرخ سود خویش از انعقاد قراردادهای بیمه­ای علاوه بر احتساب ریسک­های موجود و محاسبه موارد مبتلا به آن از قبل با مدیریت موضوع از طرق مختلف سعی بر توزیع ریسک و انتقال آن می­نمایند.

بدین شرح که با توسعه محصولات خویش ، قراردادهای بیمه اتکائی، سرمایه گذاریهای متعدد و متنوع و ... سعی برآن دارد که در صورت وقوع خطرات و بروز حوادث و الزام به پرداخت خسارت کمترین آسیب و زیان را محتمل شود و یا از طرق مختلف کسب منفعت نموده و جبران خسارات پرداختی را بنمایند.

انتقال ریسک ( حدود بیمه پذیری) از طرق ذیل حادث می شود:

- نوآوری و خلاقیت :

با نوع آوری و تعریف محصولات جدید بیمه ای ، ارائه خدمات بیشتر ، شناسایی بازارهای هدف جدیدو... می توان از طریق انعقاد قراردادهای جدید به نوعی ریسک را تاحدودی منتقل و توزیع نمود

- قیمت گذاری دقیق تر :

با محاسبه جدید و دقیق از طریق بازنگری در مبانی محاسباتی می تواند خریداران محصولات بیمه ای را ترغیب نمود.

نکته : اگرچه بیمه ریسک و عدم اطمینانی که مشتریان با آن مواجه اند را درمحدوده وسیعی از خطرات کاهش می دهد ولی تمام ریسک ها بیمه پذیر نیستند ، مانند ریسک تروریسم – یا ریسک منافع عمومی یک ملت

نکته: ریسک هایی که به سختی قابلیت بیمه شدن را دارند در آینده نزدیک بیمه پذیر می شوند. هنگامی که یک ریسک بوجود می آید بیمه گران باید با آن تطبیق نمایند مانند ریسک نانو تکنولوژی یا سلول های بنیادین.

ترکیب بیمه ایران :

- بیمه دولتی

- بیمه خصوصی

- بیمه مناطق آزاد

که هر یک از این بیمه­ ها بر اساس قوانین و مقررات عمومی حاکم و همچنین قواعد خاص خود و تبعات حقوقی مربوطه اداره می­گردد.

بیمه ­های خرد و غیر خرد (تقاضای بیمه) :

محدودیت­های صنعت بیمه و در نتیجه کاهش ریسک پذیری وضعیت بیمه در بعد تقاضای محصولات بیمه­ای را می­توان در دو دسته بیمه­های خرد و بیمه­ های غیر خرد (بیمه بنگاه­های بزرگ اقتصادی) طبقه بندی کرد.

الف) بیمه خرد :

در شرایطی که روزمرگی حاکم باشد و توجه به آینده در تصمیمات اقتصادی جایگاهی نیابد و از بعد فرهنگی و تاریخی اعتقاد به قضا و قدر و سرنوشت رواج داشته باشد معمولاً مردم برای پوشش خطراتی که زندگی آنان را تهدید می­کند نمی­توانند به صورت عاقلانه چاره اندیشی کنند . در این صورت فکر تأمین نیازهای اولیه و روزمره در اولویت قرار دارند و بیمه در سبد مصرف جایگاهی ندارد.

- پائین بودن در­آمد سرانه و سطح استانداردهای زندگی

- پائین بودن سطح فرهنگ بیمه و آشنائی با محصولات و خدمات بیمه­ای

- فقدان تحلیل هزینه – فایده در تصمیم گیری افراد و خانوارها

- فقدان نگرش بلند مدت و تمرکز بر بازده کوتاه مدت

- حاکمیت رویه تقدیر گرائی و اعتقاد به قضا و قدر صرف

- تکیه بر حمایت­های خانوادگی و دولتی بجای انتقال ریسک به شرکت­های بیمه

از جمله موانع و چالشهای امروزی بیمه در کشور را می توان برشمرد. که به نوعی عامل بازدارنده توسعه بیمه از بعد تقاضا است.

ب)بیمه بنگاه­های بزرگ اقتصادی :

در ایران بیش از 70% اقتصاد در مالکیت دولت و یا مدیریت دولت قرار دارد و بنابراین دولت و مدیران دولتی مهمترین بازیگردان طرف تقاضا در بازار بیمه کشور هستند. مدیران بنگاه­های اقتصادی دولتی در واقع تصمیم گیران اصلی در مورد مدیریت ریسک­ های بزرگ می­باشند.

- عدم توجه مدیران دولتی به بحث­های مربوط به مدیریت و انتقال ریسک به علت اتکا به بودجه دولتی در کشور ما که بیش از 70% اقتصاد درمدیریت دولت است ، باعث می شود مدیران دولتی تمایل چندانی به پرداخت هزینه برای اخذ پوشش­های بیمه­ای نداشته و آنرا هزینه­ای زائد تلقی­نمایند.

در واقع دولتی بودن اقتصاد و تصمیم گیری مدیران دولتی بر نحوه گسترش بیمه در کشور تأثیر بسزائی گذاشته و از آنجا که نفت و درآمد نفتی به عنوان بیمه اقتصاد ایران عمل می­کند ، بیمه ­های بازرگانی سهم اندکی را بدست می­آورند.

و در واقع شرکت­های دولتی ایرانی هنوز نپذیرفته ­اند که بیمه انتخاب طبیعی جهت تأمین امنیت آتی آنها تلقی می­شود.

- ملزم بودن شرکت­های دولتی به برگزاری مناقصه جهت استفاده از خدمات بیمه­ای:

در مواردی هم که نیاز به خرید پوشش­های بیمه­ ای ضروری است شرکت­های دولتی بر حسب ضوابط و مقررات جهت پوشش بیمه ا­ی ملزم به برگزاری مناقصه هستند که در این میان معمولاً نرخ پائین­تر برنده و مبنای اعتبار بیمه­ گر است و معیار شفاف و شناخته شده­ ای برای ارزیابی بیمه­ گران نیست.

- معمولاً در بسیاری از بنگاه­های اقتصادی مدیران ناگزیر هستند به دلیل عدم در اختیار داشتن منابع مالی کافی ، اولویت بیمه­ ای را به درمان و حادثه کارکنان اختصاص دهند که پوشش­های بیمه ­ای جدید (خطرهای تجاری ناشناخته ­تر) در اولویت نیستند

- مسائل سیاسی و عدم ثبات سیاسی نیز همانطور که در سایر فعالیت­های بازرگانی تأثیر دارد در صنعت بیمه نیز موثر است به عنوان مثال به دلیل تحریم های جامعه جهانی علیه ایران شرکت ­های بیمه ایرانی از سوی سازمانهای معتبر جهانی رتبه بندی نمی­شوند و در نتیجه مردم و فعالان حوزه کسب و کار دید روشنی از وضعیت بیمه کشور ندارند و بسیاری به آینده ایشان اطمینان نداشته و نمی­توانند از وضعیت آتی سرمایه خویش مطمئن باشند و از سوی دیگر نیز بیمه ­گر اتکائی خارجی تمایل به انعقاد قرارداد بلند مدت ندارد و اکثراً یک ساله با نرخ بسیار بالا که در نهایت هزینه تمام شده  محصول را بالا می­برد.

تمامی موارد مذکور در فوق از جمله موانع و چالش های است که صنعت بیمه امروز ایران با آن مواجه بوده و عملاً شوق و اشتیاق بیمه گران دولتی و حتی غیر دولتی را جهت تعریف و پذیرش ریسک های جدید ویا حتی ارائه محصولات جدید بیمه ای از بین برده و یا کمرنگ می نماید و این بی میلی صنعت بیمه و یا به عبارت بهتر عدم توسعه مطلوب آن در نهایت یکی از دلایل عدم شکوفایی اقتصادی و به کم رونقی فضای کسب و کار منجر خواهد شد.

بیمه اتکائی و مدیریت ریسک:

تعریف:

بیمه اتکائی پوششی است که شرکت های بیمه می توانند با خرید و یا از طریق آن یکدیگر را در قبال خسارت های بزرگ حمایت کنند.بیمه اتکائی قراردادی است که بر اساس آن یک شرکت بیمه (واگذارنده) سهام یا بخشی از تعهدات خود در قبال پرداخت بخشی از حق بیمه دریافتی به بیمه گر اتکائی (پذیرنده)واگذار می کند. در واقع بیمه اتکائی به مفهوم توزیع جهانی ریسک است.

بیمه گر اتکائی بیمه گر واگذارنده را در مقابل زیان های سنگین مالی که ممکن است از وقوع خسارتهای بزرگ یا تعداد کثیری خسارت در ابعاد کوچک و متوسط که در یک زمان محدود وارد شوند را حمایت می کند.

اهمیت بیمه اتکائی:

1- انحرافات درآمار و احتمالات:

بنابه دلایل موثر و گوناگون امکان برآورد دقیق از شدت و تواتر خسارات خارج از توان شرکتهای بیمه است . و در واقع شرکتهای بیمه گر این دغدغه را دارند که آیا در پذیرش و ارائه نرخ های فنی برای ریسک های جدید و متنوع خود جانب احتیاط را رعایت کرده اند یا خیر؟

2- نوسانات در بازار سرمایه :

شرکتهای بیمه بخشی از هزینه های توسعه ای خود را از محل سود سرمایه گذاری تأمین می نمایند . و با توجه به نوسانات مختلف در بازار سرمایه نگرانی تغییر و تحولات پیش بینی شده در وضعیت اقتصادی داخلی و بین المللی دائمی است.

در واقع شرکت های بیمه گر همانگونه که قبلاً نیز ذکر شد از طرق مختلف (تعدیل ،تقلیل،توسعه و تنوع ریسکهای جدید و قدیمی )سعی در مدیریت ریسک و ادامه فعالیت خویش را دارند. که یکی از مناسبترین راهکارها شراکت و در واقع بیمه های اتکائی است.

مزایای بیمه های اتکائی برای شرکت های بیمه:

1- اطمینان خاطر شرکتهای بیمه گر جهت پذیرش ریسک های بزرگ و جدید

2- انگیزه جهت نوآوری و خلاقیت برای ارائه طرحهای نوین و محصولات جدید

3- ایجاد حس اعتماد و اطمینان برای مشتریان و ذینفعان

4- امکان استفاده ازتجربیات فنی بیمه گران اتکائی

در بیمه های اتکائی در واقع ریسک بصورت توزیع شده و بخشی از ریسک به سایر نقاط دنیا منتقل می گردد.

قوانین اجرائی و حرفه ای بیمه معمولاً در همه جا یکسان است تا همه شرکتهای بیمه قادر باشند با هم زبان مشترک داشته و حمایت بیمه ای را همگون سازند.

انتظارات شرکتهای بیمه از بیمه گر اتکائی:

1- قادر به اداره ریسک های بزرگ باشدتا توانائی شرکت در این زمینه افزایش یابد.

2- در نتایج عملیات فنی واگذارنده ایجاد ثبات کند.

3- از شرکتهای بیمه در قبال خسارتهای سنگین یا خسارتهای کلی که افزون بر توان است حمایت کند.

4- توزیع جغرافیای مناسب در قبال ریسک های بیمه شده داشته باشد.

5- ارائه کمک و تسهیلات در راستای بهبود روشها و سیستم ها

در بیمه اتکائی اولویت اصلی توجه به نظم در پذیرش انواع ریسک و رسیدگی و آگاهی کامل به اطلاعات و آمار در فعالیت بیمه ای است. ثبات در بازار جهانی بیمه اتکائی مستلزم وجود رابطه ای بر اساس منافع متقابل است. بنحوی که پوشش کافی و مناسب با نیاز برای بیمه گر مستقیم و نیز سود معقول و مناسب برای سهامداران بیمه گر اتکائی حاصل شود.

توصیف اجمالی وضعیت بیمه اتکائی ایران :

بیمه ­های اتکائی و واگذاری ریسک عمدتاً در عرصه ریسک­های بزرگ مانند انرژی و پروژهای مهندسی نفت و گاز مطرح می­شوند زیرا بیمه­ گران مایل به توزیع ریسک پروژهائی که ممکن است با خسارت فوق­العاده سنگین مواجه گردد ، هستند. در این حالت بیمه گران ریسک مازاد بر توان مالی و فنی خود را به بیمه­گران داخلی و خارجی منتقل می­سازند و توزیع ریسک در ابعاد جهانی و بین­المللی نزد بیمه­گران دنیا امری منطقی و اجتناب ناپذیر است . لکن در برخی موارد در ساختارهای دولتی مشاهده می­گردد مدیرن دولتی درک درستی از این فرآیند ندارد و جایگاه بیمه­گران داخلی را در حد یک نماینده یا دلال تنزل داده­اند و همگان بر آنند که با مراجعه مستقیم به خارجیان برای خرید بیمه نامه قادربه تهیه پوشش­های مورد نیاز خود باشند و حال آنکه بیمه­ گذاران علم و قدرت چانه­زنی با بیمه ­گران خارجی را ندارند و بدین ترتیب هزینه ­های بالاتری را برای برخورداری از خدمات بیمه­ ای این شرکتها پرداخت می­کنند.

چنانچه خوش بینانه به این موضوع نگاه کنیم و در جستجوی دلایل دیگری نباشیم مراجعه مستقیم شرکت­های دولتی ایرانی برای خرید پوشش­های بیمه­ ای از خارج از کشور هم هزینه ­ها را افزایش می­دهد و هم عرصه نوآوری و تمرین را از شرکت­های بیمه ایرانی دریغ می­کند.

و در واقع به نوعی بازهم چرخه عدم توسه بیمه و عدم توسعه اقتصاد حاصل خواهد شد.

نتیجه گیری :

همان گونه که در این مقاله اشاره شده است در طول زمان تغییرات زیادی در فعالیت های شرکت های خدماتی و بخصوص بیمه به وقوع پیوسته است تغییراتی که گاه به دلیل فشار محیطی و گاه به علت نوآوریهای درون سازمانی ، ریسک ناشی از عدم اطمینان آثار فعالیت های پیش رو و رویدادهای تأثیر گذار را مورد پذیرش قرار داده و موجبات بیمه پذیری و گاه از دور خارج نمودن برخی از انواع پوشش های بیمه را فراهم کرده است .

در این مقاله مطالب گوناگونی ارائه گردیده که اغلب بازتابهای مالی و غیر مالی با اهمیتی در کشور به همراه دارد.

پذیرش ریسک در فرایند بیمه پذیرش آن مقولات از طرق مختلف از جمله اصلاح شروط و ضوابط ، توسعه نوآوری ، انتخاب و تعریف ریسک جدید و قیمت گذاری مناسب و منطقی ، بیمه های اتکائی ، حمایت و همکاری مشترک بخش دولتی و خصوصی ، موجب پذیرش مقولات بیمه ناپذیر در پوشش بیمه ای شده و در نهایت رشد و اعتلا سطح اقتصادی ، بازرگانی و اجتماعی کشور را به همراه خواهد شد.

کسب اطمینان از آثار نا مطمئن فعالیت های دارای ریسک در قالب مطالعه فرایندهای نوآورانه آنها و بررسی تحلیلی آثار فعالیت های ایشان برای بومی سازی آن می تواند بسیار تأثیر گذار باشد .

موضوع بسیار مهمی که می بایست در صنعت بیمه و توسعه آن ملحوظ نظر داشت تعریف و توسعه ریسک های جدید و در واقع نوآوری و خلاقیت در این مبحث است .

مؤسسات و سازمان هایی که شناخت بیشتری از توانمندی خویش دارند و توانمندی سیستم خویش را در مدیریت ریسک افزایش می دهند در نتیجه ریسک بیشتری را می پذیرند و مشتاق ترند، و در نهایت موفق تر خواهند بود.

البته دخالت مسائل سیاسی ، تحولات سیاسی اجتماعی ، داخلی و خارجی هر کشوری و همچنین نظام های سیاسی و اقتصادی تأثیر مستقیم در توفیق و عدم توفیق در صنعت بیمه و صنایع وابسته به آن را خواهد داشت.