جهان بیمه

رابطه بین مدیریت ریسک و بیمه

شرکت های بیمه گر ، ضمن آنکه در صدد راهبری فرآیندهای قیمت گذاری ، مدیریت دارایی و بدهی و بازاریابی خود حول محور تحلیل ریسک جامع می باشند ؛ به دنبال آن هستند تا به جای تدابیر ساده انگارانه مهار هزینه های غیر خسارات ، استراتژی های خود را بر مبنای ریسک جامع طراحی کرده و به کار بندند. ریسک جامع یک شرکت بیمه گر شامل ریسک هایی از قبیل تک تک فعالیت های شرکت مانند فروش بیمه نامه ها و و رسیدگی به موارد ادعای خسارت در هر یک از رشته های بیمه ای ، فرآیند خرید و مدیریت اتکایی فرآیند توزیع سود و عواید سرمایه گذاری و غیره ... است ( صحت ، سعید ، 1385 : 19 ) .

ریسک دلیل وجود بیمه است و بدون ریسک در واقع بیمه مفهوم خود را از دست می دهد . کار بیمه گری با ریسک و ریسک پذیری و کاهش ریسک و محاسبه ریسک سر و کار دارد . شرکت های بیمه می توانند بر اساس مقدار ریسک هر بیمه گذار ، مقدار حق بیمه را تعیین کنند . عده ای معتقدند که کار مدیر ریسک همان مدیر واحد بیمه ای سازمان است که به نظر می رسد یک دید محدودی است . عده ای دیگر نیز معتقدند هر مدیری مدیر ریسک است و هر کسی در کار خودش ریسک پذیری دارد.ساختارهای بیمه ای خود به نوعی مدیریت ریسک هستند که در آنها بیشتر هدف کاهش عدم اطمینان موجود در پدیده ها است . تمامی مراحلی که در یک پروژه مدیریت ریسک به کار می روند در یک شرکت بیمه ای نیز به کار می رود.

مفاهیم مدیریت ریسک را می توانیم در در سه گروه خلاصه کنیم ( مظلومی،نادر،1367 )  :

-        گروهی معتقدند که اداره کلیه ریسک هایی که یک شرکت یا موسسه در معرض آنهاست ، در حیطه وظایف مدیریت ریسک است.

-        گروهی معتقدند مدیریت ریسک منحصراً مربوط به اداره ریسک های حقیقی است.

-        گروهی مدیریت ریسک را در واقع نام دیگر واحد امور بیمه ای سازمان می نامند .

شرکت های بیمه ، خیلی از ریسک ها را بیمه می نمایند . جنبه خوشایند ریسک را می توان شانس نامید حال اگر از این دید وارد مقوله بیمه شویم  و به این سوال پاسخ دهیم که کار بیمه گر چیست؟ بیمه یک کار تعاونی است و بیمه گر باید ریسک ها را طبقه بندی کند صاحبان ریسک های یکنواخت را دور هم جمع کند یک صندوق تعاون تشکیل دهد و از همه حق عضویت بگیرد که ما ان را حق بیمه می نامیم تا اگر برای کسی حادثه ای ناخوشایند پیش آمد آن را پوشش دهد. به این ترتیب آیا می توان کار بیمه گری را صرفاً پرداخت خسارت از محل صندوق دانست؟ اما از نگاهی دیگر می توان گفت بیمه گر به جای پرداخت کننده خسارت فروشنده تأمین است یعنی به تمامی کسانی که دور صندوق تعاون جمع می شوند تأمین می فروشد تا انها با آسودگی خیال به کسب و کار روزمره خود بپردازند. در این حالت دیگر بیمه یک امر ناخوشایند و کار آن صرفاً پرداخت خسارت نیست و پرداخت کنندگان حق بیمه نباید در انتظار وقوع حوادث ناخوشایند و در نتیجه پرداخت خسارت باشند بنابراین نباید از پرداخت حق بیمه ناراحت باشند و به طبع آن اگر برای یکی از اعضاء خسارتی اتفاق افتادبیمه گر آن را جبران می کند و در این حالت بیمه گر را فروشنده تأمین می دانیم. از طرفی ریسک و پرداخت توسط بیمه گر همیشه بد نیست و گاهی هم خوب است به عنوان نمونه می توان به ایفای تعهدات بیمه گر در بیمه های پس انداز و بیمه های به شرط حیات و طرح جامع زندگی و یا بیمه تأمین جهیزیه اشاره کرد اشاره کرد در این حالت بیمه امری خوشایند است .

در تمامی انواع بیمه ها نقش بیمه گران را در کاهش خسارت مالی و جانی نباید نادیده گرفت . بیمه گران در فرآیند بیمه نمودن ریسک ها انگیزه و تمایل زیادی برای شناسائی و از بین بردن شرایط خطرزا دارند و از طرق مختلف مانند بازدیدهای اولیه ای که از ریسک انجام می دهند و یا تخفیف هایی که در میزان حق بیمه ریسک های خوب و ایمن می دهند و یا تخفیف هایی که به علت عدم ایجاد خسارت در بعضی از رشته های بیمه ای مانند اتومبیل می دهند ، این نقش را ایفا نموده و به همین دلیل وقتی حادثه ای رخ می دهد بیمه گر سعی میکند تا علت آن را بداند تا در آینده ریسک مربوطه را کاهش دهد به همین دلیل هم حق بیمه قابل پرداخت از سوی بیمه گذار باید متناسب با خطری باشد که توسط بیمه گر تحت پوشش قرار می گیرد. در شرکت های بیمه گر ؛ حق بیمه را محاسبه گران بیمه یا اکچواری ها به عهده دارند. در کشورهای پیشرفته نیز چیزی به نام شرکت های تعیین ریسک اعتباری ( CREDIT RATING AGENCY ) وجود دارد که در بازار ریسک فعالیت می کنند .بیمه گران ، چندین روش را برای محاسبه حق بیمه به کار می برند که این روش ها ، اندازه خسارات وارده و مدت زمان بین آنها را مدل سازی می کند و بعد آنها را با استفاده از برخی قواعد به هم ارتباط می دهد تا حق بیمه طبقه ویژه ای از زیان ها را بدست آورند(رهنمای رودپشتی و همکاران، 1385 : 128 ).

هر چند این مسایل در سایر شرکت ها نیز لازم هستند اما در شرکت های بیمه ای به علت سر و کار داشتن مستقیم با ریسک ها و قدرت انتخاب ، شرایط متفاوت و بسیار پیچیده است اما در شرکت های غیر بیمه ای به طور عموم حق انتخاب در مورد ریسک ها وجود .

ریسک های شرکت های بیمه ریسک هایی هستند که آنان از بیمه گذاران خود می پذیرند و درست همین جا است که کاربرد مدیریت ریسک بیش از پیش جلوه می یابد. فرآیند مدیریت ریسک در بیمه با ادراک و فهم ریسک ، شناسائی و اندازه گیری آن پیگیری می شود تا بتوان از واماندگی در پرداخت دیون جلوگیری کرد و بتوان پیش بینی و برنامه ریزی برای حصول درآمد آتی را انجام داد همچنین بهینه سازی و کاربری سرمایه و دارایی ها نیز از دیر دلایل به کارگیری مدیریت ریسک در شرکت های بیمه می باشد آنچه مسلم است شرکت های بیمه به عنوان یکی از نهاد های مالی تأثیرگذار بر اقتصاد جامعه لازم است به ابزار تحلیل ریسک قدرتمندی دسترسی داشته باشد تا بتواند ریسک های دریافتی را به خوبی مدیریت کند و مدیریت ریسک در شرکت های بیمه به مانند سازمان های دیگر ممکن است در مورد فعالیت ها ، محصولات ، فرآیندها ، اموال ، سرمایه گذاری ها ، شرایط قانونی ، و شرایط بازار به کار گرفته شود . 

ماهیت ریسک‌های بیمه پذیر

بیش از چندین سده است که بیمه در زندگی اقتصادی و اجتماعی و کامیابی‌های اقتصادی و بازرگانی نقش دارد. نظریه پردازان بیمه بر این باورند که ریسکی می‌تواند موضوع بیمه قرار گیرد که تکرار و شدت آن در کنترل افراد قرار نداشته باشد. بیمه با برخورداری از مکانیزم انتقال خطر ؛ ریسک افراد و سازمان‌ها را از آن‌ها جدا نموده و از عوارض و پیامدهای زیان بار حوادث غیر قابل پیش بینی مصون می‌دارد.

کلمه ریسک جنبه گسترده‌تری نسبت به خطر دارد . شاید کلمه خطر در مواردی داخل کلمه ریسک گنجانده شود ، برای تشکیل و تجزیه و تحلیل ریسک لازم است آنچه به ریسک نسبت داده می‌شود به خوبی دیده شود. ریسک یک حقیقت است مستقل از ذهنیت و تصورات ما. ریسک عدم اطمینانی است که مردم از نتیجه کار خود دارند. عده‌ای ریسک را مترادف شانس می‌دانند در واقع شانس را هم می‌توان نوعی شک دانست با این تفاوت که نتیجه شانس مطلوب و نتیجه ریسک در صورت وقوع پیامدهای زیان بار نامطلوب است.

از آنجائیکه ریسک بر حسب موقعیت‌ها و مقتضیات به شکل خاصی در می‌آید از این رو ریسک می‌تواند به عنوان یک علت اثرات حاصل از یک عامل یا یک امر محتمل الوقوع ، یک زیان یا خسارت محتمل و به عنوان یک فعل در نظر گرفته شود . در تمامی این موارد عنصر نامعلوم وجود دارد و بیمه ریسک‌های نامعلوم را منتقل و جا بجا می‌نماید . در واقع وظیفه اصلی بیمه انتقال ریسک‌ها و تبدیل نامعلوم‌ها به معلوم‌هاست. بیمه نامعلوم‌ها را به یک نوع زیان مالی معلوم و تعیین شده که همان حق بیمه است تبدیل می‌نماید.

بدیهی است برای انتقال ریسک  و تعیین هزینه انتقال بایستی ریسک به دقت مورد شناسائی و تجزیه و تحلیل  قرار و گیرد تا شرایط لازم برای تفکیک ریسک‌های بیمه پذیر از ریسک‌هایی که فاقد شرایط بیمه شدن هستند به وجود آید و به طور کلی ما زمانی می‌توانیم ریسک را بیمه پذیر بدانیم که قادر باشیم ارزیابی فنی و درستی از آن ارائه دهیم . خود بیمه گری ، تأمین وجود برای خسارت های معین و تنظیم برخی قراردادهای بانکی در شمار تکنیک هایی برای نگهداری ریسک ها و خرید پوشش بیمه ای و توافق های قرادادی مثل بیمه های اتکایی راه هایی برای انتقال ریسک در شرکت های بیمه می باشند.

عوامل گوناگونی چگونگی سازماندهی امور ریسک و بیمه در یک موسسه را تحت تأثیر قرار می دهد. اندازه موقعیت شرکت ، تعداد کارکنان ، مهارت ها و نسبت های پرسنلی ، حجم فعالیت ها و ماهیت عملیات ، تکنولوژی مورد استفاده ، ترکیب و ارزش دارایی ها ، انواع کالاها و خدمات و محصولات و میزان مسئولیت های احتمالی در مقابل اشخاص ثالث همگی عواملی هستند که بر اساس آنها می توان سازمان امور ریسک و بیمه موسسات را طراحی کرد. وظایف مربوط به اداره ریسک و بیمه در یک موسسه کوچک را ممکن است بتوان با استفاده از خدمات مشاوره ای متخصصان خارج از سازمان و تنها در دایره کوچکی از شرکت انجام داد در حالی که انجام همین امور در یک شرکت متوسط یا بزرگ ممکن است مستلزم ایجاد سازمان و مدیریتی ویژه متشکل از نیروهای متخصص باشد و همچنان نیاز بیشتری به خدمات مشاوره ای اشخاص حقیقی و حقوقی خارج از شرکت وجود داشته باشد. اگرچه در ظاهر به نظر می رسد که هم شرکت صنعتی و هم شرکت بیمه این تا حد زیادی با ریسک های مشابه ای روبرو هستند ، اما پشت پرده آن دو کاملاً متفاوت است . این واقعیت که شرکت بیمه ای در مقایسه با شرکت صنعتی ، ریسکی اضافه ( ریسک بیمه های تقبل شده ) دارد ، به این معنی است که ترکیبات بیشتری از ریسک ها وجود دارد که می توانند در یک زمان اتفاق افتند و این ترکیبات می توانند هم در جهت مثبت و هم در جهت منفی رخ دهند.

یکی از مهم‌ترین مشخصه‌هایی که برای شناسایی ریسک‌های بیمه پذیر وجود دارد عامل اتفاقی و تصادفی بودن ریسک است و به کمک این ویژگی مهم ریسک‌های بیمه پذیر از ریسک‌هایی که فاقد شرایط لازم جهت بیمه شدن هستند به سهولت شناسایی و قابل جداسازی هستند . بر این اساس اگر وقوع ریسک حتمی نباشد این ریسک را می‌توان تحت پوشش بیمه قرار داد.

در خصوص ریسک‌هایی که قابلیت بیمه شدن ندارند می‌توان به استهلاک اشاره کرد اجسام در اثر گذر زمان و کار کردن مستهلک می‌گردند این امر بدیهی و حتمی است لذا بر اساس اصل یاد شده ریسک استهلاک فاقد شرایط لازم جهت بیمه شدن است ولی ریسک مسئولیت یا عدم النفع و یا ریسک‌های دیگری مثل تصادفات مالی و جانی و یا حوادث غیر مترقبه از موضوعات قابل طرح در بیمه می‌باشد .

به طور کلی برای اینکه ریسکی بیمه پذیر شود باید معیارهای زیر را داشته باشد(بحرالعلوم طباطبایی،1386):

            -  خسارات تحت پوشش باید از نظر زمان و مکان و مقدار معلوم و معین باشد.

            - خسارت تحت پوشش باید ماهیت اتفاقی و تصادفی داشته باشد.

            - خسارت تحت پوشش نباید به طور بالقوه برای بیمه گر فاجعه آمیز باشد.

            - باید تعداد زیادی از واحدهای در معرض خطر همگن ، اما مستقل وجود داشته باشند.

            - قیمت بیمه باید از نظر اقتصادی عملی باشد

منابع و مأخذ:

1 . رهنمای رودپشتی ، فریدون،ارزیابی عوامل موثر بر خسارت شخص ثالث و ارتباط آنها با ریسک شرکت های بیمه،فصلنامه صنعت بیمه،24، 1385

2. صحت،سعید،علوی،سیدسعید،ضرورت بکارگیری دانش مدیریت ریسک در بیمه شخص ثالث و تأثیر قانون جدید بیمه شخص ثالث بر ریسک مرتبط با این بیمه،تازه های جهان بیمه، 1385، 144 و 145

4.بحرالعلوم طباطبایی ، علی محمد ، نکاتی پیرامون ماهیت ریسک های بیمه پذیر ،بیمه آسیا، 1386  .

7 . مظلومی،نادر،تعریف ریسک،1386،صنعت بیمه،سال اول، ش 2، صص ( 5-9 )

20 . مظلومی،نادر،قواعد تصمیم گیری در مدیریت ریسک،1367،پورتال جامع علوم انسانی